رسول خدا در روايتى بسيار مهم به برخى از كمين گاه هاى شيطان اشاره ميكند و انسان را نسبت به اين دشمن خطرناك هشدار ميدهد.

شيطان طرد شده از راه هاى گوناگون به خصوص از طريق كارهاى نيك و عقايد صحيح و احكام دينى، در كمين انسان قرار ميگيرد و او را آلوده به وسوسه ميكند تا در چاه گمراهى و ضلالت افتد.

گاهى از راه اسلام وارد شده در كمين عقيده و ايمان مينشيند و ميگويد آيا قصد دارى به آئين اسلام گرايش پيدا كنى و در زمره مسلمانان قرار گيرى و دين و فرهنگ پدران و نياكانت را رها كنى؟

او شخصى را كه مسلمان نشده و آراسته به اسلام نگشته به اين صورت وسوسه ميكند تا از بركات اسلام و مسلمانى محروم شود.

ولى مسلمان يا كسى كه با تكيه با خرد و عقل ميخواهد اسلام را بپذيرد به وسوسه او توجه نمى كند و از آن محروم از رحمت اطاعت نمى نمايد و اسلام را قبول ميكند..'
'.

پس از پذيرفتن اسلام، هنگامى كه مسلمان ميخواهد براى دفاع از دين خدا از وطن هجرت نمايد آن ملعون از راه ميرسد و از راه هجرت وارد شده به وسوسه ميپردازد و ميگويد:

آيا ميخواهى از وطن خويش هجرت نمائى و خانه و كاشانه و آب و هوا و زمين خود را ترك كنى؟

باز هم مسلمانان واقعى بى اعتنا به وسوسه هاى آن ملعون از او سر باز ميزند و وطن را ترك كرده در راه اسلام هجرت ميكند.

آنگاه هنگامى كه مسلمان ميخواهد براى حمايت از دين در برابر دشمنان حق بجنگد و به جهاد برخيزد دوباره از راه ميرسد و به جهادگر مسلمان ميگويد:

آيا ميخواهى بجنگى تا نهايتاً جان خود را از دست بدهى و مال و ثروتت نابود گردد؟ آيا دوست دارى پس از كشته شدنت همسرت را ديگرى به زوجيت خود درآورده و ثروت را ديگران تقسيم نموده و در راه زندگى خود هزينه كنند؟

ولى جهاد گر ثابت قدم و مجاهد واقعى در راه خدا با اين وسوسهها مخالفت ميكند و به جنگ دست يازيده به دفاع از فرهنگ حق بر ميخيزد.

سپس رسول خدا فرمود: هركس از شيطان پيروى ننمايد و خلاف وسوسه هاى او عمل كند اگر در اين حال بميرد بر خداوند واجب است او را به بهشت رهنمون گردد.

و معناى وسوسه ابليس همانند همين امور است كه از راه عقايد حقه، احكام دينى، و كارهاى پاك و شايسته در دل انسان وارد ميكند تا او را از راه خدا گمراه كرده و به هلاكت و نابودى برساند. «1»

و نيز آن حضرت روزى به ياران خود فرمود:

«الشيطان ربما سبقكم بالعلم:» «2»

چه بسا كه شيطان از راه دانش و دانشمندى شما را فريب داده و بر شما پيشى گرفته است!

پرسيدند چگونه از راه دانش بر ما پيشى گرفته است فرمود شما را وسوسه ميكند كه تا ميتوانيد در تحصيل دانش بكوشيد ولى به عمل و كوشش در راه‏ تحصيل توجهى نداشته باشيد تا زمانى كه دانش شما فراوان و زياد شده دانشمندتر گرديد، زمانى كه به اين درجه و مقام از دانش رسيديد آن وقت به عمل و كارهاى نيك بپردازيد!

سپس حضرت در دنباله گفتار خود فرمود:

محصل بيچاره غافل، و نادان فريب خورده به سبب اين وسوسه و اغواگرى شيطان همه عمر را هزينه مطالعه، تحقيق و تحصيل ميكند تا نهايتاً عمرش به آخر برسد و از دنيا برود بدون آن كه عمل خير و يا كار پسنديدهاى كه سبب منزلت و قرب او به خدا شود انجام داده باشد. «3»

دامهاى گوناگون شيطان‏

محدث خبير، معارفشناس كمنظير مرحوم علامه مجلسى مينويسد به سند معتبر از حضرت رضا از پدران پاك و طاهرينش روايت شده: شيطان از زمان آدم تا هنگامى كه حضرت مسيح مبعوث به رسالت شد نزد پيامبران ميآمد و با آنان سخن ميگفت و از آنان سؤالها مينمود، در ميان پيامبران نسبت به حضرت يحيى بيشتر انس داشت، روزى حضرت يحيى به او گفت: اى ابومرّه مرا به تو حاجتى است، شيطان گفت منزلت تو عظيم تر از آن است كه بتوان به درخواست تو پاسخ نداد، آنچه خواهى بپرس كه آنچه فرمائى مخالفت نكنم. يحيى گفت: ميخواهم دامها و تله هاى خود را كه به وسيله آنها بنى آدم را صيد ميكنى به من نشان دهى، آن ملعون پذيرفت و وعده را به روز ديگر انداخت. چون روز ديگر شد حضرت يحيى در خانه به انتظار او بود، ناگاه صورتى در برابرش آشكار شد چهره مانند ميمون، بدن هم چون خوك، طول چشمها و دهان به طول‏ روى او، و قيافهاى بدون چانه و محاسن، داراى چهار دست، دو دست در سينه و دو دست در دوشش رسته، پى پايش در پيش رو و انگشتان پايش در عقب، قبائى بر تن و كمربندى بر روى آن بسته و بر آن كمربند رشتههائى به رنگ هاى گوناگون آويخته، بعضى سرخ و برخى سبز و به رنگ هاى ديگر رشتههائى برآن كمربند هست، زنگى بزرگ در دست دارد و خودى بر سر و بر آن خود قلابى آويخته.

چون حضرت يحيى او را به اين هيئت مشاهده كرد پرسيد اين كمربند كه در ميان دارى چيست؟ گفت اين بت پرستى و آتش پرستى است كه من اختراع كرده و براى مردم آرايش دادهام تا به آسانى بتوانند آن را بپذيرند، فرمود اين رشته هاى رنگارنگ چيست؟ گفت: اين انواع زنان فاسد و مفسد هستند كه مردم را به شكل هاى گوناگون خود و رنگ آميزى و آرايش خويش ميربايند.

پرسيد اين زنگ چيست؟ گفت: اين مجموعهاى از همه لذت هاست كه در اين قرار دارد از تار و طنبور و طبل و ناى و سُرنا كه وقتى گروهى بر شرابخوارى مشغول ميشوند براى اين كه لذتشان كامل گردد من آن را به صدا در ميآوردم تا مشغول خوانندگى گردند و هنگامى كه صداى اين زنگ را شنيدند از شدت ذوق و شوق از جاى برخيزند به ساز و طرب بپردازند، يكى به رقص درآيد ديگر بشكن بزند، و آن ديگر جامعه از تن بركند و به پايكوبى آيد.

يحيى (ع) پرسيد چه چيزى بيش از همه موجب سرور و شادمانى و دل خوشى تو ميشود؟ گفت: زنان [البته زنانى كه از دايره هدايت و وقار و حجاب و حيا خارجاند] زيرا اينگونه زنان دامهاى من هستند، هنگامى كه شايستگان بر من نفرين كنند نزد زنان ميروم و به وسيله آنان به حاجت خود رسيده دل خوش ميگردم.

پرسيد اين كلاه خود چيست كه بر سر دارى؟ گفت با اين كلاه خود خود را از نفرين خوبان حفظ ميكنم.

پرسيد اين قلاب چيست بر آن آويخته است؟ گفت به وسيله آن قلب نيكان را از حق بازداشته به سوى خود ميكشانم.

پرسيد آيا هيچگاه بر من دست يافتهاى؟ گفت نه ولى در تو خصلتى هست كه محبوب من است فرمود: آن خصلت چيست؟ گفت: هنگامى كه مشغول غذا خوردن ميشوى در حدّ سير شدن ميخورى و همين سيرى شكم موجب سنگينى است كه باعث ميشود ديرتر به عبادت برخيزى اين امر موجب خوشحالى من است.

يحيى پس از شنيدن اين سخن گفت: از اين ساعت با خداى خود عهد ميكنم كه هرگز غذائى سير نخورم تا هنگامى كه پروردگارم را ملاقات كنم، شيطان هم گفت من هم با خدا عهد ميكنم كه از اين پس هيچ مسلمانى را نصيحت نكنم تا به قيامت برسم و پس از اين گفتگو شيطان از حضرت يحيى جدا شد و ديگر به نزد حضرت يحيى نيامد. «4»

حديثى عجيب‏

از حضرت صادق (ع) روايت شده: عابدى در بنى اسرائيل بود كه دنبال چيزى از امور دنيا نبود و وضع الهى او شيطان را به ناله و فرياد انداخته بود، سپاهيانش نزد او گرد آمدند و او به سپاهش گفت: چه كسى به خاطر من فلان عابد را ميتواند بفريبد؟ يكى از آنان گفت: من، گفت از چه راهى به سوى او ميروى؟ گفت از ناحيه زنان گفت كار تو نيست زيرا او اين راه را نيازموده و از اين طريق به دام نيفتد ديگرى گفت: من گفت از چه راهى؟ گفت از ناحيه شراب و شهوات گفت: كار تو هم نيست زيرا او به اين دامها نمى افتد، يكى از سپاهيانش گفت: من گفت از چه راهى؟ گفت از طريق عبادت گفت: برو كه فريفتن او كار توست، شيطان به جاى او رفت و روبه رويش به نماز ايستاد، عابد وقت خواب ميخوابيد و شيطان نميخوابيد، عابد استراحت ميكرد و شيطان از نماز نميايستاد، عابد در حالى كه از خود عبادت كوتاهى ديد و عملش را اندك به نظر آورد به سوى او رفت و گفت: اين بنده حق به چه چيز بر اين نماز مداوم توان و قدرت پيدا كردى، شيطان به او جواب نداد، دوباره دست به دامن او شد ولى پاسخ نشنيد بار سوم به او اصرار كرد شيطان گفت: اى بنده خدا گناهى مرتكب شدم و از آن توبه كردم، هرگاه ياد آن گناه ميكنم بر نماز توان و قدرت ميگيرم، عابد گفت مرا از گناه آگاه كن تا آن را انجام دهم سپس توبه كنم و پس از آن بر نماز توان و قدرت پيدا كنم، شيطان گفت وارد شهر شو و از فلان زن زناكار خبر بگير چون به او رسيدى دو درهم به او بده و با او جمع شو، عابد گفت: دو درهم از كجا بياورم، شيطان دو درهم به او داد، پس از آن عابد با لباس بلندش وارد شهر شد و از منزل آن پرسيد و مردم هم به تصور اين كه اين چهره نورانى ميخواهد آن زن بدكاره را نصيحت كند و موعظه نمايد او را به خانه زن دلالت كردند، عابد زن را كنار خانهاش ديد و دو درهم را به وى داد و گفت: برخيز به ميان خانه رويم چون به خانه رفتند به عابد گفت كسى تاكنون به قيافه و صورت ملكوتى تو نزد من نيامده، من را از وضع خود و علت آمدنت به اين خانه آگاه كن، عابد ماجرا را گفت، زن بدكاره به او گفت: اى بنده خدا ترك گناه آسانتر از يافتن حقيقت توبه است، و اينگونه نيست كه هركس از پى توبه باشد آن را بيابد به نظرم ميرسد اين شخص شيطانى است كه به صورت آدم براى تو مجسم شده به جايت برگرد كه او را نخواهى يافت عابد برگشت و آن زن بدكاره در شب همان روز از دنيا رفت چون صبح شد بر در خانهاش نوشته شده بود:

«احضروا فلانة فانها من اهل الجنة»

براى تجهيز او حاضر شويد كه او بدون ترديد اهل بهشت است!

مردم در اين مسئله شك و ترديد كردند و تا سه روز از دفن او خوددارى نمودند خدا عزوجل به پيامبرى از پيامبرانش كه او را جز موسى بن عمران نميدانم وحى كرد كه سراغ آن زن بدكاره از دنيا رفته برو و بر او نماز بگذار، و مردم را به نماز بر او فرمان بده، زيرا من او را آمرزيدم و بهشت را بر او واجب كردم به خاطر اين كه فلان بنده مرا از گناه بازداشت. «5»

مونس دوزخى عاصيان‏

مفضل بن عمر كه از اصحاب حضرت صادق و دانشجويان مكتب علمى آن حضرت است ميگويد به امام ششم گفتم: از مغيرة بن سعيد پيشواى گروه مغيريه نقل ميكنند كه او گفت: هرگاه بندهاى خداى خود را بشناسد همين شناخت براى او بس است و ديگر نيازى به انجام عمل نيست زيرا پس از شناخت خدا عملى از او مطالبه نمى كنند.

حضرت فرمود خدا او را لعنت كند و از رحمتش طرد نمايد، اين سخنى باطل و بيهوده است.

غير اين نيست كه عبد به هر اندازه معرفتش به خدا زياد شود مطيع تر خواهد بود، آيا آن كه خدا را نمى شناسد از او اطاعت خواهد كرد!؟!

خداى عزوجل پيامبرش را به كارى و انجام عملى فرمان ميدهد و او نيز مؤمنان را به عملى دستور ميدهد و همه به خاطر معرفت و ايمانشان اجراكننده فرمان حق هستند، و زمانى كه فرمانى براى دورى از كارهاى ناپسند و اعمال زشت از سوى حق برسد اين نهى همانند فرمان به كار پسنديده نزد انسانى مؤمن مساوى و يكسان است، به عبارت ديگر پيامبر و اهل ايمان همه فرمانبردار خدا هستند خواه امر الهى باشد و خواه نهى حضرت او، و فقط شناخت خدا كافى نيست، مفضل ميگويد: آنگاه امام فرمود: خداى عزوجل به سوى بندهاى نظر رحمت نمى كند و او را پاك نمى سازد چنانچه يكى از واجبات الهى مثل نماز و روزه و ... را ترك كند و يا مرتكب گناهى از گناهان كبيره گردد.

مفضل ميگويد با شگفتى پرسيدم واقعاً خداوند به او نظر رحمت نمى كند؟ فرمود: آرى زيرا او براى خدا شريك قرار داده است، دوباره با تعجب پرسيدم آيا مشرك شده؟ فرمود: آرى دليل اين مسئله اين است كه چون خدا به كارى فرمان داده و در برابر ابليس به مخالفت آن كار دستور داده او آنچه را خدا دستور داده ترك كرده و نهايتاً از ابليس اطاعت نموده است، پس چنين انسانى همدم و مونس ابليس در هفتمين درك آتش دوزخ است. «6» به نظر ميرسد اين روايت از طرفه روايت هاى رسيده از اهل بيت است كه مطيع شيطان و عاصى بر خدا را مشرك شمرده است، مشركى كه به تعبير قرآن نجس است‏ «7» و آلوده به ظلم عظيم است. «8»

درخواست مسيح از خدا

روزى حضرت مسيح از پروردگار درخواست كرد تا جايگاه شيطان را به او نشان دهد.

حضرت حق به او نشان داد، مسيح (ع) ديد شيطان سرش را كه چون سر مار است بر دل انسان نهاده، هرگاه انسان به ذكر خدا و ياد حضرت حق مشغول ميشود شيطان سرش را پس ميكشد و ميگريزد، و چون از ياد خدا غافل ميشود دل او را مانند لقمه در دهان خود ميگيرد. «9»

از مكر و حيله اين دشمن غدار هرگز ايمن نباشيد

هنگامى كه ابليس بر اثر نافرمانى از خدا به شكست و شقاوت و لعنت و دورى از رحمت گرفتار شد جبرئيل و ميكائيل در دنياى فرشته بودنشان به زارى و غم نشستند، حضرت حق در رابطه با اين حال از هر دو پرسيد چرا به اين حال هستيد، گفتند: خدايا از تدبير و نقشه تو ايمن نيستيم، زيرا شيطان با همه علم و آگاهياش از تدبير و نقشه تو در امان نماند و با يك نافرمانى از درگاهت رانده شد، چگونه ما در امان باشيم؟ حضرت فرمود: آرى هرگز بر خود ايمن نباشيد، زيرا اگر خود را در امان بدانيد و يك لحظه غفلت نموده به عصيان دچار شويد به همان سرنوشتى گرفتار ميآئيد كه شيطان دچارش شد. «10»

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- محجة البيضاء، ج 5، ص 52 بحار، ج 6، ص 154.

(2)- عوارف المعارف، ص 19.

(3)- عوارف المعارف، ص 19.

(4)- بحار، ج 14، ص 171.

(5)- روضه كافى، ص 384.

(6)- وسائل، ج 1، ص 25.

(7)- توبه، آيه 28.

(8)- لقمان، آيه 13.

(9)- بحار، ج 60، ص 194.

(10)- جامع السعادات، ج 1، ص 278..